Merhamet esirgemek ve şefkat etmektir acımak ve insaflı davranmaktır, kalp inceliği ve gönül yumuşaklığıdır. Merhamet Allah’ın rahman isminin bir yansımasıdır, bütün varlıklar Allah’ın engin rahmeti ile çepeçevre kuşatılmış yokluktan varlığa çıkışları ilk yaratılışları rahman ve rahim olan Allah’ın rahmetinin tecellisi ile olmuştur.

Allah sınırsız ve sonsuz rahmet ve merhamet sahibi anlamında rahman ve rahimdir o rahmetim gazabımı geçti buyurarak merhametinin celalinden önde geldiğini açıkça bildirir. Yüce Rabbimiz zaatına ilke edindiği bu rahmet ile yarattığı tüm canlılara acır ve şefkat ile muamele eder ve nimetler vererek ihsanda bulunur. Allah’ın rahmetinin ne kadar derin, şefkatinin ne denli nihayetsiz olduğuna dikkat çekmek isteyen Rasulullahın bunu annenin yavrusuna karşı merhameti ile örneklendirmesi dikkat çekicidir.

İnsanlığın en mükemmel ferdi olan Hz Peygamber en belirgin özelliği onun merhamet ve şefkat peygamberi olmasıdır, insanların onun etrafında toplanmalarına sebep te yine bu duygudur, merhameti var eden Allah Peygamberlerini merhamet duygusu ile bezemiş müminlerinde bu meziyetle süslenmelerine ve şefkati birbirlerine tavsiye etmiştir.

Kuran ahlakını benimseyen Rasulullah örnek kişiliği ile kendi tavır ve davranışlarına yön veren müminler birbirlerine karşı merhametli olmalıdır Peygamberimizin anlatımı ile müminler birbirlerini sevmede birbirlerine merhamet ve şefkat göstermede tıpkı bir organı rahatsızlandığında diğer organları da uykusuzluk ve yüksek ateş ile bu acıyı paylaşan bir bedene benzer, öte yandan Allah’ın insanların kalplerine koymuş olduğu merhamet sermayesi değerlendirilmesi ise yada yerli yerinde kullanılmaz ise sonu zarar ve ziyan ile bitecek bir ticarete dönüşebilir.

Hz Peygamber Allah’ın bir insanı helak etmek istediğinde ondan önce utanma duygusunu sonra güvenilirliğini peşinden de merhameti aldığını söylemekte kalbinden merhameti alınan bir kimsenin ise Allah’ın rahmetinden mahrum kalacağını bildirmektedir, şayet insan bu uyarılara kulak tıkayıp merhametini kullanmakta cimrilik ederse kendisine de merhamet edilmez Hz Peygamber Allah’ın merhametine mazhar olma yolunun bu duyguyu yerli yerinde kullanmaktan geçtiğini net bir şekilde ifade etmiştir, insanlara merhamet etmeyene Allah’ta merhamet etmez.

Allah’ın kainata insanlığa merhameti öğreten Hz Peygamber şefkati sadece insanlara yada kendisine tabi olan müminler ile sınırlı değildi o hayvanlara karşı davranışlarında merhamet dolu olup bunu her fırsatta ashabına da tavsiye ederdi. Bir seferinde Hz Peygamber karınca yuvasını ateşe verip yakanları ateşle azap etmek ancak ateşin rabbine mahsustur şeklinde ağır bir cümle ile uyarmıştır, buradan hareket ile anız yakarken börtü böceğinde insafsızca yakılmasının efendimizin asla tasvip etmeyeceği bir merhametsizlik örneği olduğunu söyleyebiliriz.