Giriş…

Bugünkü makalemin konusu Sivas Kongresinin ardından Temsil Heyeti ile İstanbul arasında yükselen tansiyon sonucu Damat Ferit Paşa Hükûmetinin istifa etmesi üzerine kurulan ve Millî Mücâdele’ye de destek veren Ali Rıza Paşa Hükûmeti tarafından Anadolu’daki millî hareketin temsilcisi ve yürütme organı Temsil Heyetinin tanınmasına ilişkindir. Bu makale Ankara Ulus gazete ve haber sitesindeki son iki makalemin devamı olarak da addedilebilir.

Dönemin Yakın Geçmişi…

Millî Mücâdele’nin programını içeren Amasya Genelgesi’ndeki (22.06.1919) hususlardan biri de Sivas’ta millî bir kongrenin toplanmasıydı. Bu karar gereği (23.07-07.08.1919 tarihlerinde gerçekleşen Erzurum Kongresi’nin ardından) toplanan Sivas Kongresi’nde (04-11.09.1919), kongre kararlarını takip edecek ulusal bir icrâ organı olan ve başkanlığını da Mustafa Kemal’in yaptığı (Erzurum Kongresi’nde seçilmiş olandan farklı ve) yeni bir Temsil Heyeti seçilmiş, ülkenin toprak bütünlüğünün sağlanması için millî egemenliğin şart olduğu belirtilerek millî direnişin bir elden ve güçlü bir şekilde sürdürülebilmesi için ülke genelindeki Müdafaa-i Hukuk dernekleri ve direniş yapıları Anadolu ve Rumeli Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti (AvRMHC) altında toplanmış, Erzurum Kongresi’nde alınan kararlar genelleştirilmiş, manda ve himâye reddedilmiş, işgâlci güçlere karşı da silahlı mücâdele kararı da alınmıştı.

Bu süreçte Temsil Heyeti ile Sadrazam Damat Ferit Paşa arasında Sivas Kongresi sonrasında artan gerginlik ve Anadolu’nun İstanbul ile haberleşmeyi kesmesi (12.09.1919) sonucu Damat Ferit Paşa Hükûmeti istifa etmiş (01.10.1919), yerine de Ali Rıza Paşa Hükûmeti kurulmuştu (02.10.1919). Bu istifa, Anadolu’nun İstanbul’a karşı ilk politik zaferiydi.

Beklenti ve Talepler…

Yeni Hükûmetin kurulması üzerine Temsil Heyeti Başkanı Mustafa Kemâl, Anadolu’daki askerî ve mülkî makamlara gönderdiği telgrafta yeni hükûmetin kurulduğundan bahisle yeni hükûmetten neler isteneceğinin Temsil Heyetine bildirilmesini ister.

Bakanlar Kurulunun İlk Toplantısı

Bakanlar Kurulu 3 Ekim’de bir toplantı yaparak izleyeceği siyaseti görüşür ve seçimlerin yapılmasına karar verir.

İstanbul’a Gönderilen Kongre Kararları ve Talepler…

Ali Rıza Paşa’nın 4 Ekim’de Erzurum ve Sivas Kongresi kararlarını istemesinin ardından Mustafa Kemâl bu kararları İstanbul’a göndertmiş, eşzamanlı olarak da eski hükûmetin yarattığı olağandışı ve yasadışı durumun kaldırılması için Hükûmeti kesin önlemler almaya çağırmış, Hükûmetin AvRMHC'yi iyi karşıladığını kesin ve açık bir dille belirtmesini isteyen bazı isteklerde bulunmuş ve resmî bir bildiriyle de millî isteklerin tamamen haklı ve kanuna uygun olduğunun açıklanmasını istemiştir.

Tanı(n)ma…

Sadrazamlıktan Temsil Heyetine gönderilen (ve aynı zamanda Temsil Heyetini tanımak anlamına gelen) yazıda Temsil Heyetinin Hükûmet'ten yapmış olduğu bu isteklere cevap verilmiş, bu çerçevede Hükûmetin Anadolu hareketini tanıdığı, esasta bir anlaşmazlık bulunmadığı anlatılmış, diğer taraftan da Temsil Heyetinin Hükûmet işlerine karışmaması ve seçimlere baskı yapmaması istenmiş, Temsil Heyetinin, bazı idarecilerin cezalandırılması isteğinin yerine getirilemeyeceği bildirilmiş ise de Temsil Heyeti, imzasız olduğu için bu hususları içeren telgrafı kabul etmemiş, ardından da Mustafa Kemâl, yeni Hükûmet ile anlaşma sağlanmadan Eylül ayında başlatılmış olan İstanbul'la resmî haberleşmenin kesilmiş olması hâlinin devam ettirileceği konusunda ve Trakya’daki ilgili birimlere bir genelge göndermiştir.

Sonuç…

Sivas merkezli Mustafa Kemâl başkanlığındaki Temsil Heyeti ile millî harekete düşman Damat Ferit Paşa Hükûmetinin istifası ve bunun ardından Ali Rıza Paşa başkanlığında kurulan ve millî harekete destek veren yeni hükûmetin, millî hareketin temsilcisi Temsil Heyetini tanımış olması Millî Mücadele’nin ülke dâhilindeki politik ağırlığını gösterdiği gibi başlangıç dönemindeki Millî Mücadele adına da çok önemli olmuştur. İstanbul Hükûmetinin Temsil Heyetini tanıması sonrasında İstanbul ve Anadolu arasındaki ilişkilerde normalleşme ve İstanbul Hükûmetinin millî harekete destek mâhiyetindeki icraatları bir sonraki makalemizin konusu olacaktır. Uygun vesilelerle Şanlı Millî Mücâdele’yi safha safha anlatmayı sürdüreceğiz

© 2025. Bu makalenin / yazının içeriğinin telif hakları yazarına ait olup, 5846 Sayılı Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu gereği kaynak gösterilerek yapılacak kısa alıntılar ve yararlanma dışında, hiçbir şekilde önceden izin alınmaksızın kullanılamaz, çoğaltılamaz, yayımlanamaz ve dağıtılamaz.

KAYNAKLAR

Bernard Lewis; Modern Türkiye’nin Doğuşu, (Çev.: Metin Kıratlı), 2. Baskı, TTK Bsmv., Ankara 1984; Celal Erikan, Kurtuluş Savaşı Tarihi, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, 3. Baskı, İstanbul 2014; Fahri Belen, Türk Kurtuluş Savaşı, Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları, Başbakanlık Bsmv., Ankara 1983; Gotthard Jaeschke, Türk Kurtuluş Savaşı Kronolojisi (30 Ekim 1918-11 Ekim 1922), TTK Bsmv., Ankara 1970; Kamuran Gürün, Savaşan Dünya ve Türkiye, 1. Baskı, Bilgi Yayınevi, Ankara 1986; Mahmut Goloğlu, Millî Mücadele Tarihi-II, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, İstanbul 2006; Oğuz Aytepe, “Sivas Komutanlar Toplantısı”, https://ataturkansiklopedisi.gov.tr/detay/293/Sivas-Komutanlar-Toplantısı, Erişim Tarihi: 01.11.2025. Sabahattin Tansel, Mondros’tan Mudanya’ya Kadar, C. II, MEB Yayınları, İstanbul 1991; Zeki Sarıhan, Kurtuluş Savaşı Günlüğü, C. II, Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara 1994.