İsabetli adlandırma…

Dumlupınar Meydan Muharebesini bizzat Başkumandan Mustafa Kemâl Paşa yönettiği için, Batı Cephesi Kumandanı İsmet Paşa bu muharebeye “Başkumandan Meydan Muharebesi” adını vermişti. Sonrasında da öyle anıldı. Çok da isâbetli olmuştu.

Kaplangı Dağı Muharebesi…

Dumlupınar’dan çekilen (30.08.1922) General Franko [1] Grubu, Murat Dağları [2] üzerindeki Hasan Dede Tepesi ile Kaplangı Dağı [3] arasında bir yer tutmuştu. Bu yerin ortasında Kaplangı Dağı bulunduğu için Türk askerî tarihçiliği Dumlupınar Muharebesi sonrasında burada gerçekleşen muharebeye Kaplangı Dağı Muharebesi adını vermiştir.

1. Ordu bağlılarından İzzettin (Çalışlar) Paşa [4] komutasındaki 1. Kolordu 30 Ağustos akşamı Kaplangı Dağına çekilmiş olan Yunan birliklerine karşı muharebeye başlamış, 57. Tümenin yaptığı taarruz sonucunda karşısında bulunan 44. Yunan Alayı da Kaplangı Dağından atılmıştı.

Trikupis Grubunun, kendisi ile birleşebilmesi için General Franko’nun, Kaplangı mevkiini korumasının hayatî bir önemi vardı. Tutulan mevzî, geri dönüş için elverişli ve Kaplangı Dağı da bu istikâmete hâkimdi.

General Franko, emrindeki kuvvetlerle bir gece taarruzu yaparak saat 22.30’da Kaplangı Dağını almayı başardı. Bu esnada Kaplangı Dağı üzerinde dört alaya yakın bir Yunan kuvveti toplanmış bulunuyordu. Kaplangı Dağında kayda değer sayıda Yunan Kuvvetleri toplandığı için durum kritikti.

31 Ağustos sabahı 1. Kolordu, bölgedeki taarruzuna devam etmiş, çok kanlı geçen bu muharebede Kaplangı Dağının değişik bölgelerinde tutunmaya çalışan Yunan birliklerinin tamamı söküp atılmış ve geri çekilmeye mecbur edilmişti.

Uşak’a doğru çekilen Yunan kuvvetleri…

1. Kolordu Kumandanı İzzettin Paşa 31 Ağustos sabahı gün ışırken düşman kumandanının elinde kalan kuvvetlerle (Uşak’ın 21 km kuzeydoğusundaki) Karacahisar üzerinden, Uşak'a doğru geri çekilmekte olduklarına dair bir haber alır. Batı Cephesi Kurmay Başkanı Asım (Gündüz) Paşa [5] bu haberi gecikmeden Başkumandan’a iletir.

Başarıyı genişletmek…

Dumlupınar Zaferi’nin (30.08.1922) ertesi günü Eskişehir’den İnönü istikâmetine doğru çekilen

Yunan kuvvetlerin kaçış yollarını kesmek üzere Mürettep [6] Süvari Tümeni Kütahya’dan hareket etti.

Aynı gün başarıyı genişletmek üzere kuşlukla birlikte Yunan kuvvetlerinin takibine çıkılacaktı.

Bu emre göre; Yakup Şevki Paşa komutasındaki 2. Ordu, bağlısı 3. Kolordu ile birlikte Kütahya-İnönü hattında ilerleyerek General Sumilas komutasındaki 3. Yunan Kolordusunun Eskişehir'den Bursa yönüne çekilmesini önleyecek, 6. Kolordu ile birlikte de Murat Dağları'nın kuzeyinden ve Hamidiye doğusundan düşmanın peşine düşecekti.

Not: Büyük Taarruz’un sonraki aşamalarını farklı başlıklar altındaki makalelerimizle sonraki yazılarımızda anlatmaya devam edeceğiz.

© 2025. Bu makalenin / yazının içeriğinin telif hakları yazarına ait olup, 5846 Sayılı Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu gereği kaynak gösterilerek yapılacak kısa alıntılar ve yararlanma dışında, hiçbir şekilde önceden izin alınmaksızın kullanılamaz, çoğaltılamaz, yayımlanamaz ve dağıtılamaz.

SONNOTLAR

[1] Athanasios Franko (1864–1923), Yunan kara ordusu subayı ve generali. 1897 Türk-Yunan Savaşı’na, Balkan Savaşları’na, Sakarya Muharebesi’ne ve Dumlupınar Muharebesi’ne katılmıştır. Dumlupınar Muharebesi’nin ardından 1. ve 2. Yunan Kolordusundan sorumluluk bölgesine çekilen kuvvetleri toparlayıp bunların Çeşme (İzmir)’ye çekilmesini sağlayıp oradan da deniz yoluyla Sakız ve Midilli adalarına intikâlini sağlamıştır. Küçük Asya Bozgunu’nun ardından Yunanistan’da meydana gelen askerî darbe sonrasında görevden alınmıştır.

[2] Murat Dağı, Kütahya ve Uşak illerinin en yüksek dağı olup bu iki ilin de doğal sınırını oluşturur.

[3] Kaplangı Dağı, Dumlupınar’ın güneybatısında Uşak il merkezinin doğusunda yer alan Banaz ilçesinin kuzeydoğusunda yer alan bir dağdır.

[4] İzzettin Çalışlar (1882-1951), Türk kara ordusu subayı, generali ve siyasetçidir. I. ve II. Balkan Savaşlarına katılmış, I. Dünya Savaşı’nda Çanakkale ve Kafkas Cephelerinde görev yapmış, Millî Mücâdele’de Çerkez Ethem İsyanı'nın bastırılmasında birinci derecede rol oynamış, I. ve II. İnönü Muharebeleri’nde 61. Tümen Komutanı, Kütahya-Eskişehir Muharebeleri ve Sakarya Meydan Muharebesi’nde ise 1. Grup Komutanı, Büyük Taarruz ve Dumlupınar Meydan Muharebesi'nde 1. Kolordu Komutanı olarak görev yapmış, Dumlupınar Zaferi’nin ardından mirlivâlığa (tümgeneralliğe) terfî etmiş, Başkomutanlıkça İzmir Askerî Valisi olarak atanmış, TBMM 2. Dönemde Aydın milletvekili iken Cumhurbaşkanı Mustafa Kemâl’in tavsiyesiyle yasama görevinden ayrılarak (01.11.1924) askerlik görevine dönmüş, sonrasında 3. Ordu Komutanlığı görevinde bulunmuş, 1926 yılında korgeneralliğe ve 1930 yılında da orgeneralliğe terfî etmiş, 2. Ordu Komutanlığı görevinde bulunmuş, 1939 yılında askerlikten emekliye ayrılması sonrasında 6., 7. ve 8. Dönemde milletvekili olarak TBMM’de bulunmuştur.

[5] Âsım Gündüz (1880 - 1970), Türk kara ordusu subayı, generali ve siyasetçidir. Millî Mücâdele’ye katılmak üzere Anadolu’ya geçmiş (03.08.1921). Batı Cephesi Komutanlığı kurmay başkanlığına atanmış (30.08.1921), Büyük Taarruz planlarının hazırlanmasında önemli rol oynamış, bu harekâttaki başarısı nedeniyle mirlivâ rütbesine terfî etmiş (31.08.1922), 1926 yılında korgeneral, 1937 yılında da orgeneral olmuş, 1923-1924 ile 1929-1943 dönemlerinde Gnkur. II. Bşk.lığı görevinde bulunmuş, yaş haddinden askerlikten emekliye ayrılması (03.081.945) sonrasında 8. ve 9. Dönemde milletvekili olarak TBMM’de bulunmuştur.

[6] Mürettep; düzenlenmiş, tertip edilmiş demektir. Mürettep birlik ise birden farklı sınıftaki unsurların yahut birliklerin bir araya getirilmesiyle oluşturulan askerî birliktir.

KAYNAK

Makale, İrfan Paksoy’un “Büyük Taarruz Destanı” (Alka Yayınevi, Trabzon 2023) isimli eserinden derlenmiştir.