İrfan Paksoy
Dört nokta
Giriş…
Bugünkü makalemin konusu Sivas Kongresinin ardından Temsil Heyetinin kararlılığı sonucu Damat Ferit Paşa Hükûmetinin istifa etmesi üzerine yeni kurulan ve Millî Mücâdele’ye de kısmen destek veren Ali Rıza Paşa Hükûmeti tarafından Anadolu’daki millî hareketin temsilcisi ve yürütme organı Temsil Heyetinin tanınması sonrasında Harbiye Nâzırı Mersinli Cemal Paşa tarafından Temsil Heyeti Başkanı Mustafa Kemâl Paşa’ya gönderilen telgrafla Temsil Heyetinin dört noktaya açıklık getiren bir genelge yayımlaması ve buna ilişkin Mustafa Kemâl Paşa’nın manidar cevabıdır. Bu makale Ankara Ulus gazete ve haber sitesindeki son dört makalemin devamı olarak da addedilebilir.
Yakın Geçmişteki Gelişmeler…
Millî Mücâdele’nin programını içeren Amasya Genelgesi (22.06.1919) kararları gereği Sivas’ta toplanan ulusal nitelikli Sivas Kongresi’nde (04-11.09.1919), kongre kararlarını takip edecek ulusal bir icrâ organı olan ve başkanlığını da Mustafa Kemal Paşa’nın yaptığı bir Temsil Heyeti seçilmiş, ülkenin toprak bütünlüğün sağlamak üzere millî direnişin merkezî ve güçlü bir şekilde sürdürülebilmesi için ülke genelindeki tüm direniş yapıları Anadolu ve Rumeli Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti (AvRMHC) altında toplanmış, Erzurum Kongresi’nde alınan kararlar genelleştirilmiş, manda ve himâye reddedilmiş, işgâlci güçlere karşı da silahlı mücâdele kararı da alınmıştı.
Bu süreçte Temsil Heyetinin kararlı tutumu sonucu millî harekete düşman olan Damat Ferit Paşa Hükûmetinin istifa etmesinin ardından (01.10.1919), kurulan Ali Rıza Paşa Hükûmeti tarafından Temsil Heyeti de tanınmıştır (04.11.1919).
Bildiriler…
Temsil Heyetince Hükûmete bildirilen (03.11.1919) taleplere cevaben Hükûmetten beklenen bildiri 7 Ekim’de İstanbul gazetelerinde yayımlanır, telgrafla da illere bildirilir.
Bu bildirinin ardından Temsil Heyeti, Harbiye Bakanının, Hükûmet'te “Temsil Heyeti” adına bulunmasını kararlaştırır ve bu konuda da Hükûmet ile uzlaşılır.
Temsil Heyeti, millete de bir bildiri yayımlayarak Hükûmetle tam bir anlaşma sağlandığını, Temsil Heyetinin Hükûmete yardımcı olacağını ve millî amaçlar yönünde çalışmaya devam edileceğini bildirir.
Dört Nokta ve Bir Sual…
- Temsil Heyetinin, İttihatçılıkla ilişkilerinin bulunmadığı,
- Osmanlı Devleti'nin, [I.] Dünya Savaşı'na karışmasının doğru olmadığı, buna sebep olanlara karşı ad belirtilerek bazı yayınlar yapılması ve haklarında yasal kovuşturma yapılması,
- [I]. Dünya Savaşı sırasında her türlü cinayet işleyenlerin yasal cezadan kurtulamayacakları,
- Mebusan Meclisi seçimlerinin özgürlük içinde yapılacağı.
Harbiye Bakanı ayrıca, Temsil Heyeti ile görüşmek üzere Bahriye Bakanı Salih Hulusi Paşa'nın görevlendirildiğini belirterek nereye gelmesi gerektiğini ve kimlerle görüşeceğini sorar.
Cevabî İki Telgraf…
Temsil Kurulu adına Mustafa Kemâl Paşa, Harbiye Nâzırı Bakanı Cemâl Paşa'nın 9 Ekim’deki telgraf mesajında yer alan isteklerini ertesi gün cevaplandırdı. Cevabî telgraf mesajında; Temsil Heyeti üyelerinin İttihatçı olmadıklarını ama İttihatçı düşmanlığını da uygun görmediklerini, İngiltere ve Fransa tarafından İstanbul’un savaş öncesinde Çarlık Rusya’sına vaat edilmiş olduğu için zorunlu olarak [I.] Dünya Savaşı'na girilmiş olduğunu, iddia olunan Ermeni Kırımı konusunda tantana yapılmasının doğru olmadığını ama suçluların cezalandırılması gerektiğini, seçimlerde baskı yapılmayacağını bildirdi.
Mustafa Kemâl Paşa aynı gün İstanbul’a gönderdiği bir başka telgrafında da Salih Paşa ile Temsil Heyetinin buluşma yerinin Amasya olacağını, bu görüşmeye de Sivas'tan kendisi ile birlikte (Eski Bahriye Nâzırı) Rauf (Orbay) Bey ve (Eski Beyrut Valisi) Bekir Sami (Kunduh) Beyin geleceğini bildirdi.
Sonuç…
Amasya Genelgesi gereği yapılması öngörülen ulusal nitelikli Sivas Kongresi’nde, Mütâreke sonrasında artarak devam eden ülkedeki yabancı işgallerine karşı vatanın bütünlüğünü korumak üzere oluşturan ve yürütme yetkisine de sahip Temsil Heyetinin, millî harekete düşman Damat Ferit Paşa Hükûmetinin istifa etmesini sağlamasının ardından kurulan ve millî harekete de kısmen destek veren Ali Rıza Paşa Hükûmeti ile birlikte Anadolu ve İstanbul arasındaki ilişkiler kurulmuş ve gittikçe normalleşmiştir. Devam eden süreçte Harbiye Nâzırı tarafından 9 Ekim’de Mustafa Kemâl Paşa’ya gönderilen ve ifâsı konusunda da Temsil Heyeti tarafından bir genelge yayımlanması istenen hususlara 10 Ekim’de Mustafa Kemâl Paşa tarafından verilen cevabi telgraf, Mustafa Kemâl Paşa’nın gerek iç ve dış politik konulara ne denli hâkim olduğunu gerekse de Millî Mücâdele’ye böylesine geniş ufuklu bir şahsiyetin liderlik ettiğini göstermektedir. Bu dirâyetli liderlik, Millî Mücâdele’nin zaferle sonuçlandırılmasında da birinci derecede etkili olacaktır.
Uygun vesilelerle Şanlı Millî Mücâdele’yi kesitler halinde anlatmayı sürdüreceğiz.
© 2025. Bu makalenin / yazının içeriğinin telif hakları yazarına ait olup, 5846 Sayılı Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu gereği kaynak gösterilerek yapılacak kısa alıntılar ve yararlanma dışında, hiçbir şekilde önceden izin alınmaksızın kullanılamaz, çoğaltılamaz, yayımlanamaz ve dağıtılamaz.
KAYNAKLAR
---; Atatürk’ün Bütün Eserleri, Cilt 21, Nutuk III Vesikalar (1927), Kaynak Yayınları, Birinci Basım, İstanbul 2007; Bernard Lewis; Modern Türkiye’nin Doğuşu, (Çev.: Metin Kıratlı), 2. Baskı, TTK Bsmv., Ankara 1984; Celal Erikan, Kurtuluş Savaşı Tarihi, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, 3. Baskı, İstanbul 2014; Gotthard Jaeschke, Türk Kurtuluş Savaşı Kronolojisi (30 Ekim 1918-11 Ekim 1922), TTK Bsmv., Ankara 1970; İrfan Paksoy, “Ya İstiklâl Ya Ölüm”, 13.09.2023, https://www.dibace.net/irfan-paksoy/ya-istiklal-ya-olum/, Erişim Tarihi: 31.10.2025; İrfan Paksoy, Cihan Harbi’nde Osmanlı Devleti, Boğaziçi Yayınevi, İstanbul 2018, Mahmut Goloğlu, Millî Mücadele Tarihi-II, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, Mustafa Kemâl Atatürk Nutuk, Biz Bize Basın Yayın Eğitim Hiz. San.Tic.Ltd.Şti., Ankara 2007; İstanbul 2006; Zeki Sarıhan, Kurtuluş Savaşı Günlüğü, C. II, Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara 1994.
Türkçe karakter kullanılmayan ve büyük harflerle yazılmış yorumlar onaylanmamaktadır.