GİRİŞ

Azerbaycanlı soydaşlarımız için müstesnâ bir gün olan 8 Kasım Noyabr Zaferi nedeniyle kaleme alınan üç bölümlük yazı dizisi kapsamında daha önce paylaşılan iki makalede Karabağ Sorununun arka planı, 1991-1994 döneminde yaşanan I. Karabağ Savaşı taraflara bedeli, II. Karabağ Savaşı ve bu savaşta Azerbaycan ordusunun kazandığı zaferden bahsedilmişti. Yazı dizisinin bugünkü üçüncü (son) bölümünde ise ateşkes sonrasındaki gelişmelerden bahsedilmektedir.

ATEŞKES SONRASINDA KARABAĞ’A İLİŞKİN GELİŞMELER

2020 güzündeki II. Karabağ Savaşı 10 Kasım 2020 tarihinde Rusya’nın arabuluculuğunda imzalanan bir ateşkes anlaşmasıyla sona ermiş olmakla birlikte bölgedeki gerilim sona ermemiş, dönem dönem gerginlikler yaşanmıştı.

Azerbaycan 19 Eylül 2021 tarihinde Karabağ'da "terörle mücadele" operasyonu başlattığını duyurarak bölgedeki Ermeni güçlere teslim olmaları ve (2 Eylül 1991 tarihinde ilan edilmiş olan “Dağlık Karabağ Cumhuriyeti” isimli) ‘yasa dışı (sözde) rejime’ son vermeleri çağrısı yapmış, Azerbaycan Savunma Bakanlığı da Karabağ'daki Ermeni güçlerini Azerbaycan Ordusu mevzilerini ‘sistematik top ateşine tutmakla’ suçlamış, Karabağ’daki Ermeni güçler de Azerbaycan’ın askerî operasyon başlatmasından 24 saat sonra ateşkesi kabul etmiştir.

Karabağ bölgesinde yaşanan bu önemli gelişmelerin ardından 28 Eylül 2023 tarihinde de Ermenistan Başbakanı Paşinyan, sayılı günler zarfında Karabağ'da hiçbir Ermeni'nin kalmayacağını açıklamış, Paşinyan'ın sözcüsü de Karabağ'daki toplam 120 bin etnik Ermeni'den 65.036’sının Ermenistan'a geçtiğini söylemiş, Karabağ’daki Ermeniler tarafından 2 Eylül 1991 tarihinde ilan edilmiş olan sözde Dağlık Karabağ Cumhuriyeti'nin Cumhurbaşkanı Samvel Shahramanyan da 1 Ocak 2024 tarihinden itibaren tüm devlet kurumlarını fesheden bir kararname imzaladığını duyurmuştur. Karabağ’dan Ermenistan’a geçen Ermeni sayısı daha sonra 100.000’e baliğ olmuştur.

Eşzamanlı olarak da Avrupa Konseyi İnsan Hakları Komiseri Dunja Mijatovic’in Karabağ bölgesindeki Ermenilere ilişkin kaygılarını belirten açıklaması ile aynı gün içinde Birleşmiş Milletler'den yapılan açıklamada ise Karabağ'a giden BM heyetinin, Ermeni sivillere yönelik şiddet uygulandığına ilişkin tespite rastlamadığını, bölgede sivil altyapıların hedef alınmadığının görüldüğü, sivillere şiddet uygulandığına dair herhangi bir rapora rastlamadığı, BM heyeti tarafından tarımsal altyapının tahrip edildiği ya da hayvanların öldüğünün görülmediği bildirilmiştir.

Bu gelişmeler üzerine Azerbaycan Dışişleri Bakanlığı da Karabağ'da yaşayan Ermeni sakinlerin Ermenistan'a veya başka bir ülkeye taşınma kararının Azerbaycan ile hiçbir ilgisinin bulunmadığını belirtmiş, Azerbaycan devleti de ülkeye uyum içinde yaşamak isteyen Ermeni sakinler için kayıt süreci başlatmıştır. Azerbaycan Cumhurbaşkanlığı İdaresi de Karabağ'daki Ermeni sakinlerin, din ve inanç özgürlüğüne sahip olacaklarını ve dillerini kullanabileceklerini, Azerbaycan'ın toprak bütünlüğü ve egemenliği çerçevesinde Azerbaycan Anayasası, kanunları ve uluslararası yükümlülükleri esas alınarak yürütülecek olan uyum sürecinin detaylarını (Ermeni sakinlerin yaşadığı bölgelerde yönetimin Azerbaycan Cumhurbaşkanı'nın özel temsilcisi aracılığıyla yürütüleceği, Ermeni toplumu üyelerinin özel temsilciliğinin çalışmalarında yer alabileceği, bölgede belediyeler kurulacağı ve seçimlerin yapılacağı, bölgenin asayişinin Azerbaycan İçişleri Bakanlığınca sağlanacağı, Ermeni sakinlerin de kamuya personel olarak alınabileceği, bölgedeki fizikî ve sosyal altyapıların (eğitim, sağlık, enerji, gaz, su, yol, iletişim) belirli sürede ülkenin ortalama gösterge seviyesine getirileceği, vergi ve gümrük imtiyazlarını içeren teşvik paketi uygulanacağı, bölgede Azerbaycan'ın ulusal para birimi ‘Manat’ın kullanılacağı, Ermeni çiftçilere sübvansiyon verileceği, Ermeni sakinlerin kendi kültürlerini koruma ve geliştirme hakkına sahip olacakları, Ermeni sakinlerin din ve inanç özgürlüğüne sahip olacakları ve dillerini kullanabilecekleri, Ermeni anıtlarının devlet tarafından korunacağı) açıklamıştır.

Bölgeye ilişkin sonraki öne çıkan gelişmeler ise özetle şu şekildedir:

- Ateşkes sonrasında Karabağ’ın Ağdam kentinde kurulan (30.01.201) Türk – Rus Ortak Gözlem Merkezinin faaliyetinin sona ermesi nedeniyle Rus Barış Gücü askerleri bölgeden çekilmeye başlamış (17.03.2024) ve bu faaliyeti de 12 Haziran’da tamamlamıştır.

- Ermenistan’ın I. Karabağ Savaşı esnasında işgâl etmiş olduğu dört adet köyü Azerbaycan’a iade etmesi sonucu Azerbaycan Ermenistan sınırı 24 Mayıs 2024 tarihinde yeniden çizilmiştir.

SONUÇ…

Rusya’nın arabuluculuğunda 10 Kasım 2020 tarihinde imzalanan ateşkes anlaşması sonucu II. Karabağ Savaşının silahlı çatışma safhasına ara verilmiştir. Bundan sonraki süreç ise Azerbaycan ve Ermenistan arasında Karabağ bölgesindeki ihtilafa ilişkin uzlaşı sağlanması ve barış anlaşması imzalanmasıdır. Bu konudaki çabalar henüz sonuçlanmamış olsa da devam etmektedir.

Sonuç olarak, kardeş Azerbaycan Halkının 8 Noyabr Zafer Günü kutlu olsun.

© 2024. Bu makalenin / yazının içeriğinin telif hakları yazarına ait olup, 5846 Sayılı Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu gereği kaynak gösterilerek yapılacak kısa alıntılar ve yararlanma dışında, hiçbir şekilde önceden izin alınmaksızın kullanılamaz, çoğaltılamaz, yayımlanamaz ve dağıtılamaz.

KAYNAKLAR

---, “Azerbaycan’ın Dağlık Karabağ'daki son operasyonunun bölgedeki sonuçları ne oldu?”, 26.10.2023, https://www. bbc.com/turkce/articles/c4nvxmlzkeko, Erişim Tarihi: 08.11.2023.

---, “Dağlık Karabağ'da son durum: Paşinyan, bölgede hiçbir Ermeni'nin kalmayacağını açıkladı”, 28.09.2023, https://www.ntv.com.tr/galeri/dunya/daglik-karabagda-son-durum-pasinyan-bolgede-hicbir-ermeninin-kalmayacagini-acikladi,g, Erişim Tarihi: 08.11.2023.

---, “Dağlık Karabağ'da son durum: Ermenistan ve Rusya'dan 'ateş açıldı' iddiası”, 02.10.2023, https:// tr.euronews. com/2023/ 10/02/daglik-karabagda-son-durum-ermenistan-ve-rusyadan-ates-acildi-duyurusu, Erişim Tarihi: 08.11. 2023.

----, “Dağlık Karabağ’da son durum: Ayrılıkçı hükümet dağıtılıyor, bölgeden kaçış devam ediyor”, https://medyascope.tv/ 2023/09/28/daglik-karabagda-son-durum-ayrilikci-hukumet-dagitiliyor-bolgeden-kacis-devam-ediyor/, Erişim Tarihi: 8.1.2024.

Çeliksoy, Emine; “İkinci Karabağ Savaşı’nda Şuşa’nın Rolü ve Türkiye- Azerbaycan İşbirlikleri”, Yıl 2021, Cilt: 6 Sayı: 4, 31.12.2021, “chrome-extension://efaidnbmnnnibpcajpcglclefindmkaj/ https://dergipark.org.tr/ tr/download/ article-file/ 21461 99”, Erişim Tarihi: 08.11.2023.

Emine Vildan Özyılmaz, “Geçmişten Günümüze Dağlık Karabağ”, Gazi Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi 15/2(2013),chrome-extension://efaidnbmnnnibpcajpcglclefindmkaj/https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/287257, Erişim Tarihi: 08.11.2023.

Yalçın Sarıkaya, “44 Gün Savaşı: Azerbaycan’ın Karabağ Zaferi”, https://www.tasav.org/media/k2/ attachments/ TASAV-Rapor_44GunSavasi-AzerbaycaninKarabagZaferi_AralC4B1k2020.pdf, Erişim Tarihi: 08.11.2023.