ÖNCESİ…

Yunan kuvvetlerini Anadolu’dan söküp atmak üzere 26 Ağustos 19222 tarihinde Afyon güneyinden başlatılan Büyük Taarruz başarılı bir şekilde gelişmiş, ikinci gün Yunan savunma hatları yarılmış ve Afyon zaptedilmiş üçüncü ve dördüncü günlerde Yunan Afyon Grubu Dumlupınar’da kuşatılmış, 30 Ağustos’ta gerçekleşen Dumlupınar Meydan Muharebesi’nde Yunan kuvvetleri ezici bir mağlubiyete uğratılmış, aynı günün akşamı Uşak ve Eskişehir yönünde başlatılan takip harekâtına kesintisiz bir şekilde ertesi gün de sürdürülmüş, 1 Eylül’de de Başkumandan Mustafa Kemâl Paşa ““Ordular! İlk hedefiniz Akdeniz’dir. İleri!” şeklinde zihinlerde kalan tarihî emrini vermişti.

TARİHÎ EMRE UYGUN OLARAK…

Takip harekâtı, Dumlupınar muharebesindeki görklü zaferle elde edilen başarının genişletilmesini de mümkün kılacaktı. Bu tarihî emre uygun olarak 1 Eylül’de Batı Cephesindeki tüm birliklerin fiilen takip harekâtı başladı. 5. Süvari Kolordusu Gediz üzerinden Selendi – Kula – Salihli – İzmir istikâmetinde ilerlemeye başladı. 2. Ordu da üç tümeni ile 5. Süvari Kolordusunu takip etti. 1. Ordu 1. ve 2. Kolorduları ile Uşak-İzmir istikametinde (General) Franko Grubunu takip etmeye başladı, 4. Kolordusu da bu istikâmette ikinci hatta takibe katıldı.

FELÂTE DÖNÜŞEN YUNAN HAYALLERİ…

2 Eylül Cumartesi. Yunanistan, İngiltere’ye müracaat ederek Anadolu’dan çekilmeye karar verdiğini açıklayıp mütâreke için İngiltere’nin acilen yardımını istedi. Bununla beraber, Yunanistan’ın artık çok geç olan karar ve girişimleri bir sonuç da vermedi. Yunanistan’ın Bizans’ı ihyâ etmek ve Megali İdea’yı gerçekleştirmek için 1919 yılının 15 Mayıs’ında çıktığı Küçük Asya Seferi 1921 yılı Eylül’ünde Küçük Asya Macerâsı olmuş, 1922 yılı Eylül’ünde ise Küçük Asya Felâketine, sonrasında ise Yunanlar için ulusal bir travmaya dönüşmüştü.

UŞAK’TA SÜRDÜRÜLEN TÂKİP HAREKÂTI…

1 Eylül’de başlatılmış olan takip harekâtında 1. Ordu bağlısı İzzettin (Çalışlar) Paşa komutasındaki 1. Kolordu Uşak-Güre ile Uşak-Eşme hattında çekilmekte olan Yunan silah artıklarını Bölme - İlyaslı -Düdüklü yoluyla izlemeye devam ediyordu.

1. Ordu bağlısı 4. Kolordunun Komutanı Kemâlettin Sami (Gökçen) Paşa’nın emriyle, yine 1. Orduya bağlı Ali Hikmet (Ayerdem) Paşa komutasındaki 2. Kolordu emrine görevlendirilen 5. Kafkas Tümeni de (Elazığ) Dadaylı Albay Halit (Akmansü) Bey’in komutasında takip harekâtına devam etmekteydi.

5. Kafkas Tümeni Uşak dolaylarına sokulmak için geceyi geçirdikleri Banaz’dan 2 Eylül sabahı hareket etmişlerdi. 1. Kolorduya bağlı Albay Ömer Halis (Bıyıktay) Bey komutasındaki 23. Tümen demiryolunun kuzeyinden, 5. Kafkas Tümeni de bu hattın güneyinden Uşak’a gideceklerdi. Uşak’a doğru ilerleyen 1. Ordu bağlısı 1. Kolordu öncüleri akşama doğru karanlık basmadan Uşak’a girdi ve geri çekilen Yunan birlikleri tarafından şehirde başlatılan yangınlar söndürüldü.

ESİR EDİLEN YUNAN KOMUTANLAR…

2 Eylül’de de Başkumandan ile İsmet Paşa, Uşak’a girmiş bulunuyordu. Aynı gün akşamında Uşak, İzzettin (Çalışlar) Paşa komutasındaki 1. Kolordu tarafından zapt edilirken eşzamanlı olarak General Trikupis Grubuna bağlı 4. Tümen Komutanı Tümgeneral Dimitrios Dimaras ile 12. Piyade Tümen Komutanı Albay Kallidopulos, birlikleri (391 subay, 5.385 er, 700 küsur hayvan, 1.296 tüfek, 11 ağır makinalı, 50 hafif makinalı tüfek ile 4 top ve çok sayıda cephâne) ile birlikte Albay Dadaylı Halit (Akmansü) Bey komutasındaki 5. Kafkas Tümeni birlikleri tarafından (Uşak doğusundaki) Karlık köyünde esir alındı.

Aynı gün akşam Uşak merkezinin kuzeyindeki Murat Dağı’nın güneyinde yer alan Elmalı Dağı’nda Tümgeneral Trikupis ve beraberindeki 2. Yunan (ya da İhtiyat) Kolordusu Komutanı, Tümgeneral Diyenis, 2. Kolordu Kurmay Başkanı Albay Yuvanis, 15 Mayıs 1919 tarihinde İzmir’e ilk çıkan 13. Yunan Tümen Komutanı Albay Kayabalis ve Albay Vandelis ile yaverleri ve bu tümene mensup 6.000 asker esir edildi. Ardından saat 22.30’da esir generaller, mâiyetlerindeki albaylar ve yaverleri, Göğem Köyü üzerinde Bölmelik Tepe’de bulunan 5. Kafkas Tümeni Komutanı Dadaylı Albay Halit Bey’in yanına getirildi.

Eşzamanlı olarak Albay Ömer Halis Bey komutasındaki 23. Türk Tümeni birliklerine teslim olanlar ise 1. Yunan Kolordusu Kurmay Başkanı ile 96 subay idi.

Esir komutanlar, o geceyi (Uşak’ın 15 km doğusundaki) Göğem Köyü yakınlarındaki Çakmaklı Tepede kurulan çadırlarda geçirdiler.

BAŞKUMANDAN’IN HUZURUNDA…

3 Eylül Pazar günü saat 08.00’da esir generaller ve üst subaylar saat 08.00’de 4. Kolordu Karargâhının bulunduğu Uşak’a sevk edildiler. General Trikupis ve diğer Yunanlı generaller, Başkumandan’ın huzuruna çıkarıldı. Necip Türk milletinin necip evladı Başkumandan Mustafa Kemâl Paşa esir generallere nezâketle muamele etti, onlarla bir süre de konuştu. Sonrasında Yunanlı generaller, Gazi ve Müşir Başkumandan’ı derin bir tâzimle selamlayıp huzurundan ayrıldılar.

Devam edecek…

© 2024. Bu makalenin / yazının içeriğinin telif hakları yazarına ait olup, 5846 Sayılı Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu gereği kaynak gösterilerek yapılacak kısa alıntılar ve yararlanma dışında, hiçbir şekilde önceden izin alınmaksızın kullanılamaz, çoğaltılamaz, yayımlanamaz ve dağıtılamaz.

KAYNAK: İrfan Paksoy, Büyük Taarruz Destanı, Alka Yayınevi, Trabzon 2023.