GENEL

Toplam altı bölümden oluşan 28 Ocak 1920 tarihinde son Osmanlı Mebusân (Yasama) Meclisi tarafından kabul edilen ve 17 Şubat 1920 tarihinde de kamuoyuna duyurulan Türkiye'nin barışa yönelik temel ilkelerini ifade eden beyannâme ve resmî belge olan Misak-ı Millî süreci ve önemini içeren bu yazı dizisi kapsamında bugün okuyucularla yazı dizisinin dördüncü bölümü paylaşılmaktadır.

YENİLENEN SEÇİMLER…

Ali Rıza Paşa Hükûmeti, Meclis-i Mebûsan seçimlerinin 7 Kasım 1919 tarihinde yapılmasını kararlaştırır. Seçimler iki dereceli olduğundan uzun sürer ve hemen hemen tüm seçim bölgelerinde tamamen Anadolu ve Rumeli Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti egemenliği altında cereyan eder. Gayrı Müslimler ile Hürriyet ve İtilaf Fırkası bu seçimi boykot eder. Seçimlerde ağırlıklı olarak A-RMHC tarafından desteklenen kişiler seçilirler.

SEÇİLEN MEBUSLARA GÖNDERİLEN TELGRAF…

Heyet-i Temsiliye Başkanı Mustafa Kemâl Paşa’nın 17 Aralık 1919 tarihinde seçilen mebuslara gönderdiği telgrafta, Mecliste aynı amacı gerçekleştirecek güçlü ve kararlı bir grubun oluşturulması için mebusların Temsil Heyeti ile görüşmesi, Temsil Heyeti’nin bir süre sonra İstanbul’a yakın bir yere taşınacağı bildirilir.

Mebuslara İstanbul’a gitmeden önce Ankara’ya gelmeleri ve görüşmelerin orada yapılacağı bildirilir. Sivas’tan karargâhı ile birlikte ayrılan Mustafa Kemâl Paşa 7 Aralık 1919 tarihinde Ankara’ya gelir. 3 Ocak 1920 tarihinden itibaren mebusların bir kısmı, küçük gruplar halinde Ankara’ya uğrayıp Mustafa Kemâl Paşa ile görüşürler.

MİSAK-I MİLLİ’NİN ESASLARI…

Misak-ı Millî’nin esasları Erzurum ve Sivas Kongreleri kararlarıyla belirlenmiştir. Erzurum Kongresi’nin açılış konusmasında (23.07.1919) Mustafa Kemâl Paşa, Mütâreke hattının bölünmez millî sınırlar olarak kabul edilmesi gerektiğini, esas amaçlarının her bakımdan tam bağımsızlık olduğunu vurgulamıştır.
Erzurum Kongresi’nin kararları Sivas Kongresinde de hemen hemen aynen benimsenmişti.
Mustafa Kemâl Paşa 27 Aralık 1919 tarihinde Ankara’ya geldiğinin ertesi günü Ziraat Mektebi’nde yaptığı uzun konuşmada, Mütâreke imzalandığında (30.10.1918) Türk ordularının fiilen kontrolü altında bulunan sınırlar içinde kalan halkın her bakımdan ortak niteliklere sahip millî bir toplum oluşturduğunu, bu sınırlar içinde kalan ülke topraklarının Osmanlı topluluğundan ayrılmaz bir bütün kabul edildiğini belirtmiştir.
Gerek Mütâreke’nin Wilson Prensipleri esasına göre imzalanmış olması gerekse de o tarihlerde Wilson Prensiplerini de esas alan Temsil Heyeti “Mütâreke hattının içinde ve dışında kalan vatan topraklarında ve milliyet esasına göre dinen, ırken ve emelen ayrılmaz bir bütün olan ahalinin birarda yaşayabileceği” milleti de içine alan bir vatan idealini ifade etmek istemiştir.

MİSAK-I MİLLÎ BELGESİNE İLİŞKİN ANKARA’DAKİ ÇALIŞMALAR…

Misak-ı Milli belgesi nin taslak metni 3 Ocak 1920 tarihinden itibaren Temsil Heyeti üyeleri ve mabuslarla Ankara’da Ziraat Mektebi’nde oluşturulur.

MEBÛSAN MECLİSİ’NİN AÇILMASI…

Mebûsan Meclisi 12 Ocak 1920 tarihinde İstanbul’da açılır. Ancak Heyet-i Temsiliye Başkanı Mustafa Kemâl Paşa tarafından arzu edilen şeylerin bir kısmı bu Mecliste gerçekleşemez.

İstanbul’daki durumun hassasiyet arz etmesi nedeniyle ne Mustafa Kemâl Paşa, Meclis başkanlığına seçilebilir ne de Mecliste Müdafaa-i Hukuk Grubu kurulabilir. Mebuslar, Müdafaa-i Hukuk Grubu gibi doğrudan Anadolu Hareketini çağrıştıran iddialı bir isim altında bir araya gelmeyi İstanbul’un o günkü durumunda tehlikeli bulurlar ve bunun yerine Felah-ı Vatan Grubu ismini uygun görürler. Kuruluş çalışmaları Ocak ayında başlayan bu grup 7 Şubat 1920 tarihinde 80 kadar mebusla kurulmuş, daha sonra da bu grubun başkanlığına Celâleddin Arif Bey seçilmiştir.

İTİLAF DEVLETLERİNİN BASKILARI…

İtilaf Devletleri, Kâbinenin bazı üyelerinin milliyetçi eğilimlere sahip olması nedeniyle, Ali Rıza Paşa Hükûmetinden memnun değillerdi. Kâbinedeki milliyetçi eğilimlere sahip üyelerin başında Harbiye Nâzırı Mersinli Cemal Paşa gelmekteydi. Bunun sonucu olarak, üç Müttefik Yüksek Komiseri adına Fransız Yüksek Komiserliği tarafından Sadrazam Ali Rıza Paşa'ya 20 Ocak 1920 tarihinde verilen bir nota ile, Harbiye Nâzırı Mersinli Cemal Paşa ve Gnkur.Bşk. Cevat Paşa'nın istifası istenir. Ali Rıza Paşa, Kâbinesi ile birlikte topluca çekilmektense, bu notayı kabul etmeyi uygun gördür ve ertesi gün bu iki paşanın istifası Yüksek Komiserlere bildirilir.

Not: Devam edecek.

© 2025. Bu makalenin / yazının içeriğinin telif hakları yazarına ait olup, 5846 Sayılı Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu gereği kaynak gösterilerek yapılacak kısa alıntılar ve yararlanma dışında, hiçbir şekilde önceden izin alınmaksızın kullanılamaz, çoğaltılamaz, yayımlanamaz ve dağıtılamaz.