Geçen hafta ölümün bireysel etkilerinden bahsetmiştik. Bu hafta ise yas sürecini nelerin etkilediğinden bahsetmek istiyorum. Kaybımızın ardından duygularımızı tekrardan düzenlememiz gerekir. Burada yaşam planlarımızı ve yaşam amaçlarımızı gözden geçirmek, yeni düzenimizin nasıl olacağını belirlemek, yaşamda sendelemeye müsaade etmemek, kaybımızla olan ilişkimizi sonlandırmaktan ziyade düzenlememiz önemli. Bu süreci tamamladığımızda yas sürecimizde tamamlanmış sayılacak.

Peki yas sürecini neler etkiler?

Yas sürecini ölen kişinin bireysel özellikleri, ölen kişi ile olan ilişki, kültürel ve dini inanç, ölümle baş etme süreci, geçmiş psikolojik yaşantı öyküsü, fiziksel hastalıklar, sosyal destek, ekonomik refah, ölüme yönelik algılar etkilemekte. Ölen kişini kim olduğu yasın en önemli tetikleyicilerindendir. Yaşlılık ve normal sebeplerden dolayı ölüm ile ani ölüm arasındaki fark kişinin yas sürecini derinden etkilemekte.

Ölen kişi ile olan ilişki de yasın önemli tetikleyicilerindendir. Ölen kişi ile çatışmalı bir ilişki geçmişi mevcutsa suçluluk ve pişmanlık duygusu git gide artabilir. Ölen kişiyle bağlanma ilişkisi de kişinin kendisine ve ölüme yönelik algısın şekillendirmekte. Ölüm biçimi ise diğer bir etken. Doğal ölümlerde yas süreci daha sağlıklı ilerlerken, ani ve beklenmedik ölümler yas sürecini uzatabilmekte.

Kişilik özellikleri de yasın önemli belirleyicilerinden. Kişinin cinsiyeti, yaşı, geçmiş yaşam öyküsü, problemlerle baş etme becerisi, inanç ve değer sistemi ölüme yönelik tepkilerini düzenlemesine yardımcı olabilmekte.

Sosyal destek de bu süreçte çok önemli. Toplumsal destek kişinin yas süreciyle daha kolay baş etmesine ve yeni yaşamına daha kolay alışmasına yardım etmekte. Eğer ki sosyal çevre ya da aile içinde ölüm konuşulmuyorsa yas süreci uzayabilmekte. Ölüm doğal bir olay ve konuşulmalı süreçte.

Yas sürecinde yaşanan sıkıntılar da önemli. Ölen kişinin arından meydana gelen ani değişiklikler yas sürecini etkilemekte. Ailede meydana gelen ani ekonomik değişimler, kayıptan sonra meydana gelen ikincil kayıplar olarak önem taşımakta.

Günün sonunda vah gidene. Kişinin bir gün kendisinin de öleceğini bilmesi, yarın ölecekmiş bilinciyle yaşaması, kendisinin ölümüyle sevdiklerinin de aynı süreci yaşayacağını düşünmesi, bu süreci yaşarken verdiği tepkilerle kendinden sonraki kalanlara rol model olduğunu bilmesi, yaşadığı her günü en kıymetli gün olarak yaşaması, süreci atlatmanın en önemli kısmı bence.

Rabbimin ölenlerinize rahmet, kalanlarınıza sağlık vermesi temennisiyle…

Sağlıcakla kalın…